Ticari alacak sigortası alanında önemli bir yere sahip olan Coface, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki artan korumacılık, Brexit, daralan dünya ticaretine rağmen, Hollanda ekonomisinin şaşırtıcı bir şekilde halen parlak bir görünüm sergilediğini ifade ediyor. Coface, Hollanda’yı mercek altına aldığı raporunda şu detayları öne çıkarıyor:
. On yedinci yüzyılda hâkim bir küresel denizcilik ve ekonomi gücü olan Hollanda 2018 yılında, dünyadaki altıncı en büyük ticari emtia ihracatçısı oldu.
. Coface dünya ticaretinin 2019 yılının tamamında hacim olarak yüzde 0,8 oranında daralmasını bekliyor.
. 2018 itibariyle, Hollanda’nın dış ticaret hacmi (mal ve hizmet ihracatı ve ithalatı) GSYH’nın yüzde 161’ine eşitken aynı oran Almanya için yüzde 50 oldu. Hollanda’nın söz konusu başarısında
.. petrol fiyatlarının yüksek seviyelerde olması ve ham petrol ve doğal gazın ülkede üretilen ihracatın önemli bir oranını oluşturması,
.. son yıllarda Hollanda ekonomisinin fiyat rekabetçiliğinin artmış olması,
.. işgücü maliyetlerinin 2014 yılında önemli ölçüde düşerek o zamandan bu yana istikrarlı kalması etkili olmuştur.
Coface, ‘Rotterdam etkisini’ ise şu şekilde anlatıyor:
“Hollanda’nın uygun coğrafi konumu ve rekabetçi altyapısı sayesinde, birçok emtia ticareti Hollanda üzerinden işlemektedir. Bu “yeniden ihracat” Hollanda’nın ticaret bilançosunun ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Bu ihracatın katma değeri çok olmasına rağmen, hacmi ticaret istatistikleri üzerinde önemli bir etki yaratmaktadır. Bu “Rotterdam etkisi” olarak adlandırılmaktadır. 2016 yılında, total toplam ihracat hacmi 432,5 milyar €’ya ulaşırken bunun 189,1 milyar €’luk bölümü (yaklaşık yüzde 44) yeniden ihracattan kaynaklanmıştır. Bu şu anlama gelmektedir: Hollanda 2016 yılında 52,1 milyar € ticaret fazlası kaydetmesine karşın, yeniden ihracat ve ithalat olmasaydı bu rakam 20 milyar € daha düşük olacaktı.”
Ticari alacak sigortası alanında önemli bir yere sahip olan Coface, Orta ve Doğu Avrupa (CEE) ülkelerinde iflasların arttığını ancak giderek zorlaşan küresel ekonomiye rağmen durumun halen olumlu olduğunu belirtiyor. 12 Eylül tarihli basın bülteninde Coface şu detaylara yer veriyor:
. Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde önümüzdeki yıllarda bir yavaşlama bekleniyor.
. 2017 ve 2018 yıllarında, bölgedeki GSYH artışı 2008 yılından bu yana kaydedilen en yüksek oranlar olan sırasıyla yüzde 4,6 ve yüzde 4,3’e yükseldi. CEE ekonomisindeki bu hızlanma temel olarak özellikle işsizlikteki azalmanın hanehalklarına sağladığı önemli fayda ile birlikte iç talepteki artıştan kaynaklandı. Hanehalkları aynı zamanda tüketim üzerinde doğrudan etkisi olan güçlü ücret artışından da yararlandı. Hanehalkı tüketiminin dışında, kamu ve özel sektör yatırımlarındaki artış da büyümeyi destekledi. Yukarıda belirtilen olumlu makroekonomik ortam CEE bölgesindeki şirketlerin ödeme güçleri üzerinde de etkili oldu. Bir yıl önce iflas işlemlerinde kaydedilen artışın aksine, GSYH’ya göre ağırlıklandırılmış ortalama iflas seviyesi 2018 yılında yüzde 4,2 azaldı.
. Bu olumlu gelişmelere karşın, düşük işsizlik oranı işgücü açığına yol açarken, bu durum hem gündelik faaliyetleri hem de potansiyel genişlemeleri bakımından işletmelerin önündeki ana engel haline geldi.
. İşgücü eksikliği, yüksek kapasite kullanım oranları, artan girdi maliyetleri ve dışarıdaki yavaşlamanın etkisi (doğrudan ve dolaylı) dâhil olmak üzere arz tarafı kısıtları CEE bölgesinde faaliyet gösteren şirketler için bir endişe kaynağı oluşturuyor.
. Sabit varlıklara yapılan yatırımlardaki sınırlı hızlanma ve azalan ihracat GSYH artışını biraz zayıflatsa da, hanehalkı tüketiminin GSYH artışının ana sürükleyici etkeni olmaya devam etmesi bekleniyor.
. Avro bölgesindeki yavaşlama, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasındaki ticaret savaşlarının tırmanması ve İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkış sürecindeki belirsizlikler, şirketler ve ekonomi üzerindeki potansiyel etkileri sebebiyle ihracatçılar için endişeye yol açıyor.
. Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde GSYH artışında beklenen yavaşlama temel olarak dış talepteki bir yavaşlamanın doğrudan ve dolaylı etkilerinden kaynaklanacak.
. CEE bölgesinde ortalama büyümenin 2019 yılında yüzde 3,6 ve 2020 yılında yüzde 3,2 olarak gerçekleşmesi bekleniyor.
. CEE ekonomileri çoğunlukla dış piyasalara yüksek derecede açık olduklarından dolayı, dış talepteki zayıflama kendini sadece büyüme oranlarında değil zamanla iflas istatistikleri ile de gösterecektir. Bu bakımdan, otomotiv sektörü ile bu sektörel parça ve aksam tedarik eden kimya ve metal sektörleri gibi dış piyasalar ile güçlü bir şekilde iş yapan sektörler bu durumdan etkilenecektir.
ABD, Avrupa, Asya dahil olmak üzere
Eylül ayı imalat sektörü PMI verileri yurtdışı talepte zayıflama, enflasyonist
baskılarda azalma, istihdamda güç kaybına işaret etti. İç talep kaynaklı hafif
toparlanmalar görülse de ticaret gerginliği dünya genelinde hissediliyor.
Yunanistan 53,6 değeri ile en yüksek
imalat sektörü PMI değerine sahipken (endeksin 50 ve yukarısındaki değerler
sektörde büyümeye işaret ediyor), en büyük ticaret ortağımız Almanya 41,7
değeri ile en kötü performans gösteren ekonomi oldu. ABD-Çin ticaret
anlaşmazlığı ve Brexit ile ilgili belirsizlikler sürdükçe küresel ekonomide
canlanmayı destekleyecek bir hikâye yakalamak gittikçe zorlaşıyor.
Türkiye imalat sektörü PMI endeksi de
Eylül ayında aylık 2 puan artışla Mart 2018’dan bu yana ilk kez 50 seviyesine
yükseldi. Eylül ayında Türkiye dahil küresel bazda ihracat siparişlerinde
zayıflama var. Yurt içi yeni siparişlerdeki artış yüzümüzü güldürdü. Bayram ve
yaz tatillerinin ardından okulların açılmasıyla birlikte iç talepte
hareketlenme şaşırtıcı değil. Devamı gelir mi?
Küresel ekonomideki belirsizliğe bağlı
olarak henüz biz ümitli olamasak da Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak 30
Eylül Pazartesi günü açıkladığı 2020-2022 dönemini kapsayan Yeni Ekonomi
Program (YEP) ile umut dağıtsa da bizde soru işaretleri bıraktı: 2020-2022
döneminde büyüme %5 olarak sabitleniyor; enflasyon, Cari Açık/GSYH, Bütçe Açığı/GSYH
ve işsizlik düşüyor.
Sayın Albayrak programın ana temasını “Değişim
Başlıyor” olarak ifade etse de söz konusu değişim ekonomik göstergelerdeki
eğimin iyileşmesi yönünde olsa da bu eğilimi destekleyen programların takvime
oturtulmuş bir süreç olarak gösterilmesini arzu ederdik.
Bakan Albayrak 2019-2020 dönemini
“dengelenme dönemi” olarak ifade etse de bize Merkez Bankası raporlarında sıkça
vurgulanan “dengelenme” ifadesini hatırlattı. Önceki yorumlarımızı tekrarlamak
gereği duyuyoruz: İç talepte daralmanın etkisiyle ithalattaki gerileme cari
açığın düşmesinde baş rolü oynaması “dengelenme” değil bir sonuç. Elbette Sayın
Albayrak’ın hakkını yemiyoruz zira turizm gelirlerindeki artış sektörde
“dengelenme dönemine” iyi bir örnek oluşturuyor.
Katılmadığımız diğer bir nokta da
Sayın Albayrak’ın 2009 ve 2019 yılları karşılaştırması. Sayın Albayrak soruyor:
“2009 yılında neden bu kadar küçülürken cari fazla vermedik?”. Cevaplamaya
çalışalım:
Küresel finansal krizin patladığı 2008
yılının hemen ardından gelen 2009 yılına bir bakalım. 12-aylık toplam olarak
bakıldığında 2009 yılında ithalat ve ihracat paralel hızda gerilemiş, turizm
gelirleri ise yatay kalmıştı. Bunların sonucu olarak 2009 yılında cari açık
daralmış ancak artıya geçememişti. Aşağıdaki grafik dış ticarette hızlı
gerilemenin cari dengeyi iyileştirdiğini gösterirken dış ticaretteki yatay
seyre geçişte cari dengedeki iyileşme de daha düşük hıza geriliyor.
Eylül 2018-Ağustos 2019 döneminde ise iç
talepteki daralmaya bağlı olarak ithalat sert gerilemiş ancak ihracat hacmi ve
turizm gelirlerinde yaşanan kademeli artış ile 12-aylık toplam cari işlemler
hesabı Haziran ve Temmuz 2019’da pozitif bölgeye geçmiştir.
Kış mevsimine yaklaşırken turizm
gelirlerindeki yavaşlamayı dikkate aldığımızda, iç talepte kıpırdanma olması
halinde cari dengenin zayıflayacağını hatırlatmaya gerek kalmadan Sayın
Albayrak müjdeyi verdi: “…yılın ikinci yarısında ertelenen özel tüketimde de
ivmelenme bekliyoruz”. Evet doğrudur, 26 Temmuz’da Merkez Bankasının politika
faizini %24’ten %19,75 seviyesine, 13 Eylül tarihinde de %16,50 seviyesine
düşürmesinin etkisini tüketici kredileri ve kredi kartlarında artış olarak
görüyoruz.
Buna ek olarak Sayın Albayrak 2018 ve
2019’da “kur saldırısına” maruz kaldığımızı tekrarladı. Ancak yine görüşümüzü
tekrarlarsak TL saldırıya uğramadı. TL’deki değer kaybının sebebi artan iç ve
dış siyasi gerginlikler, şirketlerin ödeme kabiliyetlerine yönelik endişeler,
finansman zorlukları, ABD kaynaklı yaptırım belirsizliği ve Fed’in faiz
artıracağı beklentisinin Türkiye’nin dış borç maliyetini artıracağına yönelik
endişelerin ortaya çıkardığı arz-talep dengesindeki bozulma olduğunu
düşünüyoruz.
Gelelim enflasyon yapışkanlığına.
Sayın Albayrak, Enflasyonla Mücadele Programı ile “enflasyon yapışkanlığına
karşı tarihte eşine ender rastlanan çok önemli bir başarı elde edildiğini”
söyledi. Merkez Bankasının yürüttüğü sıkı para politikası, ABD ile ilişkilerde
korkulanın olmaması Türk lirasında sert dalgalanmaları yatıştırırken küresel
talepteki daralmanın emtia fiyatlarını aşağı çekmesi, baz etkisi ve küresel mal
fiyatlarında yaşanan aşağı yönlü eğilim enflasyondaki yapışkanlığı aşağı çeken
önemli etkenler oldu. Petrol fiyatlarına ilişkin jeopolitik olumsuz bir durum
olmadığı ve küresel ekonomide zorluklar devam ettiği sürece enflasyon tarafında
ivmelenme ihtimalini düşük görüyoruz.
Bunların yanında, Sayın Albayrak’ın
vurguladığı yerli ve katma değeri yüksek üretimi elbette destekliyoruz. Sanayide
kapasiteyi artıracak, maliyetleri düşürecek, rekabet potansiyeli kazandıracak
Ulusal Verimlilik Planı da kulağa hoş geliyor. İçeriği görmek lazım.
Buraya kadarki açıklamalar sıradandı,
şaşırtıcı bir şey yoktu. Soğuk duş etkisi yaratan ise inşaat sektörüyle ilgili
açıklamalar oldu. İnşaat sektörüne
ilişkin olarak “Son bir yıldaki istihdam kaybının yaklaşık üçte ikisi inşaat
sektöründen kaynaklandı. Tamamlanmaya yakın yapıların bitirilmesinin
desteklenmesiyle kısa dönemde bu alandaki istihdama olumlu katkı sunacağını
göreceğiz” diyor Sayın Albayrak. Bütçe disiplinini bozmadan ve enflasyonu
tetiklemeden büyüme ve istihdam artışı adına katma değeri düşük inşaat
sektörünü canlandırmaya çalışmanın maliyetini de elbette bankalar dolayısıyla
da hanehalkı üstlenecek.
Sayın Albayrak “Yılın ikinci
yarısından itibaren kapasite artırıcı yatırımların başlaması, düşen faizlerle
birlikte görülmeye başlandı. Yapılan çalışmalar sadece bu sürecin başlı başına
yüzde 4’lük bir büyümeyi doğal seyrinde sağlayacağını gösteriyor” diyor. Sayın
Albayrak 2020’de %5’lik büyümenin enflasyona sebep olmayacağını da ekliyor.
İnşaat sektöründeki canlanmanın istihdamı artıracağı söylemine ek olarak Sayın Albayrak sulama ve sera yatırımlarının desteklenmesiyle tarımda arzı artırmaya yönelik zamanında verilen uygun fiyat ve yapılan alımlarla tarım sektöründe de işsizliğin azalmasının sağlanacağını belirterek, bireysel tüketimin artmasının, uygun kredi şartlarının, stok ve revizyon yatırımlarının, sanayi ve hizmet sektöründe ve turizm alanında istihdamı artıracağını dile getiriyor. Umarız önümüzdeki süreç YEP hedeflerini destekler.
ABD kompozit üretim endeksi Eylül
ayında aylık 0,3 puan artışla 51,0 seviyesine yükseldiği tahmin edildi. Endeksin
50 seviyesinin üzerindeki değerler sektörde büyümeyi gösteriyor.
Hizmet sektörü PMI endeksi aylık 0,2
puan artışla 50,9 seviyesine, imalat sektörü PMI endeksi ise aylık 0,7 puan
artışla 51,0 seviyesine yükseldi.
İmalat sektörü üretim alt endeksi ise
aylık 0,9 puan artışla 51,7 oldu.
Eylül ayı hizmet sektörü PMI alt
endeksleri 50 seviyesinin üzerinde olsa da ekonomik şartların daha az elverişli
olması ekonomik aktivitenin daha yavaş seyretmesine sebep oluyor. Bu sebeple
son veriler şirketlerin Ocak 2010’dan bu yana ilk kez Eylül ayında istihdamda
kısıntıya gittiğini gösteriyor. Enflasyon bacağında ise girdi fiyatları son iki
aydır düşerken çıktı fiyatları Eylül ayında değişiklik göstermedi.
İmalat tarafında ihracat siparişlerinin son beş ayın dördünde azalışını sürdürdüğü not ediliyor. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarındaki artışlar ise ılımlı kaldı. Anket sonuçları imalatçıların dış talep kaynaklı ılımlı bir tablo ortaya koyduğuna işaret ediyor.
Geçen hafta politika faizinde 25 baz puan indirim yapan ABD merkez bankası Fed’in 29-30 Ekim’de gerçekleştireceği para politikası toplantısı kararında ülke içi ve küresel talep şartlarındaki gelişmelerin etkisi önemli olacak.
Eylül ayı ilk tahminlerine göre Almanya’da imalat sektörü PMI endeksi son 10 yılın en düşüğü olan 41,4 seviyesine geriledi. PMI endekslerinde 50 seviyesinin altındaki değerler sektörde daralmaya işaret ediyor.
Hizmet sektörü PMI endeksi de son 9
ayın en düşüğü olan 49,1 değeri ile daralma bölgesine girdi.
Talepteki daralma ve beklentilerdeki
kötüleşmeye bağlı olarak istihdam piyasası zayıfladı.
Üretimdeki düşüşe bağlı olarak mal ve
hizmet fiyat baskıları geriledi.
Böylece Almanya kompozit PMI endeksi Ekim 2012’den bu yana ilk kez 50 seviyesinin altına 49,1 seviyesine gerilemiş oldu.
12 Eylül para politikası toplantısında küresel ticaret gerginliği ve Brexit belirsizliğine bağlı olarak büyüme ve enflasyonu tetiklemek amacıyla Avrupa Merkez Bankası (ECB), mevduat faiz oranını 10 baz puan indirerek eksi yüzde 0,5 seviyesine düşürmüştü. Bunlara ek olarak ECB 2019 yılı için GSYH büyüme tahminini yüzde 1,2’den yüzde 1,1’e, 2020 yılı için büyüme tahminini yüzde 1,4’ten yüzde 1,2’ye düşürdü. Enflasyon tahminleri ise 2019 için yüzde 1,3’ten yüzde 1,2’ye, 2020 yılı için yüzde 1,4’ten yüzde 1’e, 2021 yılı için yüzde 1,6’dan yüzde 1,5’e düşürmüştü.
Eylül ayı PMI ilk tahmin detayları Bölge’de büyüme dinamikleri ve enflasyon baskısının giderek zayıfladığını teyit etmiş oldu.
2018 yılında gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) %53’ünü
oluşturan hizmet sektöründe Lokanta ve Oteller grubunun payı tarihi rekor olan %5,19
seviyesine yükseldi. Türkiye’de cari işlemler dengesinin önemli bir kalemini
oluşturan turizm sektöründe “Made in Turkey” markasının oluşturulması ve
geliştirilmesi amacıyla geçen hafta önemli bir adım atıldı.
Gastroekonomi ve gastroturizm alanında kültürel ve ticari
ilişkilerin gelişmesi amacıyla İtalya ve Türkiye arasında oluşturulan işbirliğinin
ilk adımı olan ‘İstanbul’da Veneto Lezzetleri’ etkinliği 17 Eylül’de Venedik
Sarayı’nda tanıtıldı. Etkinliğin ev sahipleri İtalya Ankara Büyükelçisi Massimo
Gaiani ve Accademia Italiana della Cucina (İtalyan Mutfak Akademisi) Kültür
Derneği Başkanı Dilek Bil.
Turizmajansi.com’da yer alan habere göre etkinlik
konuşmasında Büyükelçi Massimo İtalya gıda endüstirisi verilerini şöyle
sıralıyor:
“İtalyan Ulusal gıda endüstrisi 205 milyar euroluk değeriyle
ülke GSYH’sinin %12’sini oluşturmakla kalmayıp İtalyan ekonomisini ileri
taşıyan ve yurt dışında temsil eden bir marka haline gelmiştir.
1,3 milyon çalışanıyla, 5 yılda %33,3 büyüme oranıyla,
2008’den bu yana %47,8 oranında arttırdığı 41,8 milyar euroluk ihracat hacmiyle
gelişen İtalyan gıda endüstrisi 2018’de de %3,1 büyüme yaşamaya devam ediyor”
Accademia Italiana della Cucina (İtalyan Mutfak Akademisi)
Kültür Derneği Başkanı Dilek Bil ise konuşmasında Türkiye gastronomi turizm
verilerini şöyle sıralamış:
“Türkiye’de gastronomi turizmi içinde yabancı turistler
toplam harcamalarının %20’ini yeme-içmeye ayırırken, gastronomi turistleri
toplam harcamalarının %27’sini yeme ve içmeye harcamaktadırlar.
Turizm sektörünün yeme içme sektörünün Turizm Bakanlığı’nın kısacası tüm paydaşların bu değişim içerisinde ihtiyacı olan tecrübe ve bilgi paylaşmak için Academia İtalia Della Cucina Türkiye delegasyonu olarak elimizden geleni yapacağız. Ve gastroekonomide ‘Made in Turkey’ yani Türkiye markasını yaratacağız”
Gastroekonomide ‘Made in Turkey” damgasının Türkiye ekonomisine itici güç oluşturacağına gönülden inanıyoruz.
9-16 Eylül döneminde açıklanan makro-ekonomik veriler bize neler söylüyor, gelin grafiklerle anlatmaya çalışalım.
İç talep Temmuz
ayında zayıfladı, sanayi üretimi arttı…
Mevsimsellikten arındırılmış perakende satışlar Temmuz ayında bir önceki aya göre azalsa da Ekim 2018’den bu yana olan yukarı yönlü eğilim devam ediyor. Ancak bu eğilim, ithalatı artıracak bir etki ortaya koymuyor.
Haziran ayında daralan sanayi üretimi ise Temmuz ayında yükseliş yaşadı. İç talepte zayıflık sürerken sanayi üretimi ihracat bazlı hareketini sürdürüyor.
…ancak
Ağustos ayı verileri sanayi üretiminde daralmaya işaret ediyor…
Ağustos
ayında TİM verileri ihracatta gerileme, merkezi yönetim bütçe verileri ise
ithalatta gerileme ortaya koydu. Dolayısıyla sanayi üretiminin Ağustos ayında aylık
bazda gerileme ihtimalinin yüksek olduğunu belirtelim.
…sanayi sektöründe inişli çıkışlı hareketler ise Temmuz döneminde istihdamda artış ihtimalini ortaya koymuyor.
Dış ticaret açığında gerileme ve turizm gelirlerindeki artış sebebiyle cari işlemler dengesindeki iyileşmenin Ağustos ayında da sürmesini bekliyoruz.
Dolayısıyla iç talepte devam eden zayıflık, ihracat destekli büyüme eğilimi, küresel büyümeye yönelik aşağı yönlü baskılar enflasyonist baskıları da hafifletiyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) geçen haftaki toplantısında söz konusu gelişmelere vurgu yaparak politika faizini %16,50 seviyesine düşürmesi ve Avrupa Merkez Bankasının da yine geçen haftaki toplantısında mevduat faiz oranını 10 baz puan düşürmesi ve tahvil alımlarına 1 Kasım’dan itibaren yeniden başlayacak olmasına paralel olarak ABD Merkez Bankasının 18 Mart Çarşamba günkü para politikası toplantısında çeyrek puanlık indirim beklentileri ekonomik büyüme üzerindeki baskıların süreceği anlamına geliyor.
Petrol piyasasına yönelik riskler hariç tutulduğunda, enflasyonda düşüş eğilimi ve dış borçlanma maliyetlerindeki azalma şirketleri finansal olarak rahatlatacaktır ancak fiyat düşürme baskıları ciroların da azalmasında etkili olacaktır.
Para kazanmanın giderek zorlaştığı küresel ortamda yüksek teknolojik ürün geliştirmeye harcanacak zaman ve parayı, kısa vadede olmasa bile uzun vadede dışa bağımlılığımızı azaltacak önemli bir faktör olarak görüyoruz. Sabretmeye devam.
Merkez Bankası Eylül ayı Beklenti Anketi sonuçları
açıklanacak. Ağustos ayı anketinde yıl sonu Dolar-TL kuru beklentisi 5,90, 2019
sonu GSYH büyüme beklentisi %0,02, 2020 yıl sonu büyüme beklentisi %2,64
seviyesinde bulunuyor.
11 Eylül 2019, Çarşamba
Temmuz ayı dış ticaret endeksleri açıklanacak. Takvim ve mevsimsellikten
arındırılmış ihracat hacim endeksi Haziran ayında bir önceki aya göre %15,9,
ithalat hacim endeksi ise %0,64 daralma kaydetmişti. Temmuz ayında hacim
endekslerinde artış bekliyoruz.
12 Eylül 2019, Perşembe
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) para politikası
kararını açıklayacak. Düşük talebin enflasyon üzerindeki aşağı yönlü baskısını
dikkate alarak %19,75 seviyesindeki haftalık politika faizinde 100 baz puanlık
bir indirimi olası görüyoruz. Aynı gün Avrupa Merkez Bankası da faiz kararını
açıklayacak. Banka’dan faizde değişiklik yapmasını beklemiyoruz.
13 Eylül 2019, Cuma
Temmuz ayı cari işlemler dengesi açıklanacak. Yıllık bazda
ihracatta artış, ithalatta daralma ve artan turizm gelirlerinin etkisiyle cari
işlemler fazlası verileceğini tahmin ediyoruz.
Temmuz ayı imalat sektörü PMI verileri sanayi üretiminde Temmuz ayında aylık bazda gerileme olabileceği ihtimalini artırıyor.
Ticari alacak (kredi) sigortası alanında dünyadaki en yaygın şirket olan Coface Grubu, Çin Merkez Bankasının Ağustos ayında gerçekleştirdiği faiz hamlesini bir raporla değerlendirdi.
Carlos Casanova ve Tianyu Pang tarafından hazırlanan 5 Eylül tarihli raporda Çin Merkez Bankasının para politikası kararlarının Çin şirketleri üzerindeki olası etkileri ve riskleri kaleme alınmış. Coface Grup, Çin’in ülke risk notunu B (oldukça yüksek) olarak değerlendirirken GSYH büyüme tahminleri 2019 yılı için %6,3, 2020 yılı için %6,0 seviyelerinde bulunuyor.
Çin bankacılık sisteminde hredi hacmi büyüme oranının Nisan-Temmuz 2019 döneminde ardı ardına düşmesinin ardından Çin Merkez Bankası şirketlerin borçlanma maliyetlerini düşürmek ve dolayısıyla ekonomiyi canlandırmak amacıyla %4,35 seviyesindeki 1-yıl vadeli borç verme referans faiz oranını 20 Ağustos tarihinde 10 baz puan düşürerek %4,25 seviyesine çekmişti. Söz konusu faiz oranı ülkedeki önde gelen 18 bankanın en büyük müşterilerine uygulayacağı borçlanma faiz oranını ifade ediyor.
Raporda belirtildiği üzere özellikle küçük ölçekli yerel firmaların ödeyebilme gücünü artırabilmek için Banka, her ne kadar referans faiz oranını %4,25 olarak belirlemiş olsa da şirketlerin 1-yıl vadeli borçlanma oranını %3,3 seviyesine düşmesini hedefliyor. Bunun bir anlamda parasal gevşeme olduğunu ifade eden Coface Grup ekonomistleri böyle bir hamlenin bir yandan gayrimenkul piyasasında fiyat artışlarını tetikleyebileceği riskini ortaya koyarken öte yandan Çin Merkez Bankasının eş zamanlı olarak belirli sektörleri hedefleyerek faizleri kademeli olarak indirebileceğini ifade ediyorlar. Dahası, Merkez Bankasının aldığı bu kararın, aktarım mekanizmasının iyileştirilmesi konusunda çaba göstermek suretiyle faiz oranlarının serbestleştirilmesi yönünde bir adım olduğu vurgulanıyor.
Raporda, 2019 yılında büyümeyi tetiklemek adına zorunlu karşılık oranlarının iki kere 100’er baz puan düşürüldüğü, bu sayede finansal sisteme likidite enjekte edildiği, ancak buna rağmen kredi talebi ve yatırımların zayıf kaldığı, daha fazla ve daha ucuz fonlama imkanının bankalararası faiz oranlarını aşağı çekemediği ve dolayısıyla ticari ve hanehalkı kredi faiz oranlarının düşmediği belirtiliyor. Bunda sistemin etkili para politikası aktarımını engellemesi, tüketici güveninin zayıf kalmaya devam etmesi ve yatırımın kredi açısından esnekliğinin düşmesinin etkisi olduğu vurgulanıyor.
Politika yapıcıların, bankacılık sisteminin kırılganlığına yönelik endişeli olabilecekleri ihtimalini ortaya koyan rapora göre, 2019 yılında üç bankaya el konulmasının Çin bankacılık sisteminin sistemik kırılganlığına işaret ediyor.
Raporda mevcut riskler ise şöyle sıralanıyor:
1) Çok küçük ve çok geç bir adım: 3Ç göstergeleri çok daha zayıf bir tablo ortaya koyuyor.
2) Uzun bir yolculukta atılan bir adım: Sözlü yönlendirme politikası sürdürüldüğü müddetçe varlıkların yanlış tahsisi devam edecek. Düşük faiz oranları orta ölçekli bankaların karlılığını olumsuz etkileyecek. Daha rekabetçi bir ortama uyum sağlamak adına banka birleştirmelerinin gelecek yıl da devam etmesi bekleniyor.
3) Sermaye çıkışları muamması: Parasal gevşeme yuanda değer kaybına dolayısıyla da sermaye çıkışlarına sebep olabilir. 2016 yılında yuanda yaşanan %3’lük değer kaybı uzun soluklu bir sermaye çıkış süreci yaşanmasına ve ülkede likidite sıkışıklığına sebep olmuştu.
Coface Grup, Çin Merkez Bankasının hata yapmaması halinde 7,12 seviyesinin hemen altında işlem gören Dolar-Yuan paritesinin yıl sonunu 7,10 seviyesinden kapatmasını tahmin ediyor.
2019 yılı ikinci çeyrek GSYH verileri şu sonuçları ortaya koydu: . Harcamalar tarafında, önceki yılın aynı dönemine göre ihracat ve devlet harcamaları büyümeyi desteklerken hanehalkı harcamalarındaki daralma yavaşladı, . Üretim tarafında tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü önceki yılın aynı dönemine göre büyümeyi desteklerken, sanayi ve hizmetler sektöründeki daralma yavaşladı, inşaat sektöründe sert daralma sürdü. . Gelirler tarafında işletmelerin karma gelirinin GSYH içindeki payı önceki çeyreğe göre yüzde 3 puanlık artışla %40 seviyesine yükselse de finans dışı sektörün net döviz pozisyonunda artış firmaların faiz harcamaları üzerinde yük oluşturmaya devam ediyor.
Nitekim Mayıs 2019’da yayınlanan İSO 500 verilerine göre 2018 yılında İSO 500’ün finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı 2017 yılındaki %49,8’den 2018 yılında %88,9’a yükselmiştir. İSO YK Başkanı Sayın Erdal Bahçıvan’ın da ifade ettiği üzere “Biz bugüne kadar yüzde 50’lerden şikayetçiyken şimdi sanayi firmaları 2018 yılında elde ettikleri karın neredeyse tamamını finansman giderlerine ayırmıştır. 2018 yılının ikinci yarısında hem mali borçlardaki hem de finansman maliyetlerindeki artışlar sanayi firmalarının finansman giderlerinde sıçramaya neden olmuştur.”
Sabit sermaye tüketiminin GSYH içindeki payı ise 2Ç2019’da yüzde 2 puanlık gerileme kaydetmiştir.
Öte yandan TCMB tarafından açıklanan Haziran 2019 finansal kesim dışındaki firmaların döviz pozisyonları verilerini dikkate aldığımızda firmaların ihracat alacaklarının artış eğilimini koruduğu Mart 2017’den 2Ç2019 sonuna kadarki dönemde ise sabit sermaye yatırımlarının alt kalemi olan makine ve teçhizat kullanımında da azalma olduğunu görüyoruz. Diğer bir deyişle TL’de yaşanan değer kaybı paralelinde finansman giderleri altında ezilen reel sektör yatırım yapmayı tercih etmiyor.
Bununla birlikte, ABD-Çin ticaret savaşının etkisiyle ihracat destekli artan üretim hacmimizde yukarı yönün sınırlı olduğu da bir gerçek. Bunun ipuçlarını ise Ağustos ayı imalat sektörü PMI verilerinden edindik. Ağustos ayı verilerine göre Euro Bölgesinde güçlü iç talebe rağmen ihracat siparişlerinde zayıflık, satın alımlarda azalma ve işten çıkarmalar dikkat çekici. ABD-Çin ticaret savaşının da etkisiyle küresel imalatta derinleşen zayıflığın etkisiyle özellikle Almanya’da firmalar Ağustos ayında son sekiz yılın en kötümser tablosunu ortaya koydu. Küresel bazda otomotiv ve iş makineleri talebindeki gerileme özellikle Almanya imalat sektörünü olumsuz etkiliyor. Belirsiz ticaret görünümüne bağlı olarak düşük talep sebebiyle Bölge genelinde şirketler işçi çıkarmak gibi maliyetlerini kısma eğilimine girerken ithal ürün fiyatlarında iskonto talep etmelerinin ihracatçı firmalarımızın karlılığı açısından olumsuz bir gelişme olduğunu not edelim.
Talep darlığı ve enflasyondaki düşüş eğilimine paralel olarak gelecek hafta yapılacak Merkez Bankası para politikası toplantısında %19,5 seviyesindeki politika faizinde 100-200 baz puan aralığında indirime gitme olasılığının güçlü olduğunu düşünüyoruz.
GSYH’de çeyrek bazdaki gelişmeleri dikkate aldığımızda ise, sanayi ve hizmetler sektörlerinin desteğiyle GSYH’nin 2019 yılı ilk iki çeyreğinde arka arkaya büyüme kaydetmesi olumlu bir gelişme olsa da Sayın Bahçıvan uzun vadede sürdürülebilir büyümeyi yakalayabilmemiz için mevcut üretim yapımız ve modelimiz ile çok fazla yol alma imkanımızın olmadığını belirterek şu önerilerde bulunuyor: . “Var olan kaynakların daha rasyonel ve etkin kullanılması, . “Sanayimizin inovasyon yetkinliğinin artırılması, teknolojiye, Ar-Ge’ye daha fazla yatırım yapılması, . “Yüksek katma değerli üretim yapısına geçilmesi, . “Eğitimli ve nitelikli işgücünün oluşturulması, . “Uzun dönemde büyümenin ve küresel ölçekte rekabetin anahtarı olan verimliliğin artırılması.”
Nitekim 19 Ağustos 2019 tarihli konuşmasında MÜSİAD Genel Başkanı Abdurrahman Kaan da nitelikli iş gücüne yönelik olarak şu değerlendirmeleri yapıyor: “Ancak kalifiye eleman konusunda da git gide fakirleşiyoruz. Bu bağlamda MÜSİAD olarak odak noktamızı mesleki eğitim olarak belirledik ve tematik lise kavramını geliştirdik. Bu kapsamda meslek liselerinin içinde mağazalar açtık. Yeni bir başlangıç ortaya koymaya çalışıyoruz. Meslek liselerini Türkiye’de arttırdığımız sürece, insan kaynağı ve dolayısıyla işsizlik ve işçisizlik sorununun azalacağına inanıyoruz.”
İSO ve MÜSİAD’ın eğitim alanına verdikleri desteklerin orta-uzun vadede olumlu şekilde cevap bulacağına inanıyoruz.
